Zrównoważone opakowania a bezpieczeństwo leku

Czy ekologia i farmacja mogą iść w parze?

W dobie rosnącej świadomości ekologicznej branża farmaceutyczna staje przed wyzwaniem pogodzenia dwóch, być może na pierwszy rzut oka konfliktowych celów. Z jednej strony mamy rygorystyczne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i czytelności opakowań dla leków, a z drugiej presję na wdrażanie bardziej przyjaznych dla środowiska rozwiązań opakowaniowych. Powstaje więc szereg pytań dotyczących realizacji obu tych celów.  W tym napięciu między „muszę” a „powinienem” rodzi się kluczowe pytanie: czy możliwe jest stworzenie opakowania, które spełni wszystkie wymagania farmacji, a jednocześnie będzie odpowiedzią na wyzwania klimatyczne naszych czasów? Może pytanie nie brzmi już „czy można”, ale „kto zrobi to pierwszy – i najlepiej? I może to właśnie sektor farmaceutyczny, poprzez innowacje, interdyscyplinarną współpracę z drukarnią i odpowiedzialne decyzje, ma szansę wyznaczać nowe standardy w łączeniu troski o pacjenta z troską o planetę?

Opakowania farmaceutyczne i ich rola

Opakowanie do leku pełni kilka kluczowych funkcji, z których najważniejszą jest ochrona produktu. Zabezpiecza produkt przed czynnikami zewnętrznymi (wilgoć, światło), które mogą wpływać na jakość i trwałość leku. Ma to oczywiście bezpośredni wpływ na zapewnienie bezpieczeństwa pacjentom. Dodatkowo, opakowanie musi gwarantować bezpieczny transport i przechowywanie produktu bez ryzyka uszkodzenia.

Branża farmaceutyczna jest ściśle regulowana i nadzór nad nią sprawuje Główny Inspektor Farmaceutyczny. Aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentom, produkty podlegają rejestracji przeprowadzanej przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Najważniejszym aktem prawnym regulującym rynek opakowań farmaceutycznych na terenie Polski jest Prawo farmaceutyczne. Zgodnie z przepisami, opakowanie musi zawierać pełną nazwę produktu, jak również jego stężenie, skład, postać farmaceutyczną, drogę podania oraz, w stosownych przypadkach, stwierdzenie, czy jest on odpowiedni dla dorosłych czy dla dzieci. Należy również zamieścić wszelkie specjalne ostrzeżenia, środki ostrożności przy przechowywaniu oraz datę ważności/numer serii, jak również komunikat o przechowywaniu produktu w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci. Co ważne, informacje dotyczące adresu i danych posiadacza pozwolenia na dopuszczenie do obrotu (MAH) lub jego wyznaczonego przedstawiciela muszą być wyraźnie widoczne na opakowaniu wraz z numerem pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Zgodnie z art. 56a, nazwa produktu, stężenie i postać muszą być zapisane w alfabecie Braille’a na opakowaniu zewnętrznym. Mając na uwadze powyższe, każda zmiana w materiale opakowaniowym musi być poddana akceptacji. Zmiany w projektach opakowań leków wymagają złożenia wniosku w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL) w trybie art. 31 ust. 1c ustawy Prawo farmaceutyczne (notyfikacja). Dotyczy to zarówno zmian w ulotce, jak i w opakowaniu zewnętrznym. 

Opakowanie dla produktów leczniczych pełni również funkcję zabezpieczającą przed fałszerstwami. Musi umożliwiać wykrycie ewentualnej ingerencji i zawierać unikalny kod 2D (serializacja), pozwalający na weryfikację autentyczności leku i śledzenie produktu w całym obiegu.

W obliczu rosnącego nacisku na działania proekologiczne, każda zmiana dotycząca projektu, materiału opakowania czy ulotki wymaga starannego zaplanowania i pełnej zgodności z obowiązującymi przepisami, co stanowi istotne wyzwanie dla producentów. Dlatego warto bliżej przyjrzeć się temu zagadnieniu, by odpowiednio przygotować się do procesu zmian.

Czym właściwie są ekologiczne opakowania?

Zrównoważone opakowania to nie tylko modny trend, ale kompleksowe podejście do projektowania i produkcji, które uwzględnia zarówno potrzeby środowiska naturalnego, jak i wysokie standardy bezpieczeństwa obowiązujące w farmacji.

Na poziomie materiałowym oznacza to przede wszystkim stosowanie surowców pochodzących z recyklingu lub nadających się do ponownego przetworzenia. Papier, co do zasady, jest właśnie takim surowcem. Dodatkowo można wykorzystać do produkcji surowce z certyfikatem FSC, pochodzące z certyfikowanych źródeł.

Kolejnym istotnym zagadnieniem jest kwestia wyróżnienia opakowania poprzez zastosowanie uszlachetnień w druku. Z jednej strony właścicielom marek suplementów diety zależy na przyciągnięciu uwagi konsumenta i zwiększeniu rozpoznawalności produktu na półce. Z drugiej jednak – muszą uwzględniać rosnące wymagania rynku oraz obowiązujące przepisy promujące podejście „eco design”, czyli projektowanie zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Jak zatem połączyć estetykę i funkcjonalność z ekologiczną odpowiedzialnością? W znalezieniu równowagi pomiędzy tymi celami mogą pomóc eksperci z branży opakowań, którzy oferują swoją wiedzę i doświadczenie producentom leków i suplementów.

Jednak „ekologiczność” opakowania nie kończy się na powyższych aspektach. Obejmuje cały cykl życia produktu, od pozyskania surowców, przez produkcję, aż po utylizację. Dlatego coraz większe znaczenie zyskują działania zmniejszające ślad węglowy: automatyzacja procesów produkcyjnych, digitalizacja, precyzyjne planowanie zużycia materiałów czy korzystanie z odnawialnych źródeł energii – wszystko to pozwala ograniczyć emisję CO₂ oraz ilość odpadów poprodukcyjnych.

Jednocześnie nie wolno zapominać, że opakowanie w farmacji to nie tylko nośnik informacji, ale przede wszystkim bariera chroniąca lek przed czynnikami, które mogłyby wpłynąć na jego skuteczność i bezpieczeństwo. Opakowanie musi być chemicznie obojętne, nie może wchodzić w reakcję z substancją czynną, a jego struktura musi zapewniać odpowiednią szczelność i barierowość – szczególnie w kontekście mikroorganizmów, światła czy wilgoci. To właśnie tutaj leży największe wyzwanie związane z wdrażaniem ekologicznych materiałów. Nie każdy surowiec przyjazny środowisku spełni surowe normy farmaceutyczne.

Dlatego opracowanie zrównoważonych opakowań wymaga ścisłej współpracy drukarni opakowań i jej specjalistów z producentami leków. Tylko wtedy możliwe jest stworzenie rozwiązania, które będzie równie bezpieczne, co odpowiedzialne środowiskowo – pokazując, że ekologia i farmacja mogą nie tylko iść w parze, ale wręcz wspólnie wyznaczać kierunki rozwoju nowoczesnego przemysłu.

Nowelizacja unijnego prawa opakowań – jaki będzie to miało wpływ na branżę farmaceutyczną?

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/40 z dnia 19 grudnia 2024 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR), zmienia obecne regulacje w zakresie opakowań i odpadów opakowaniowych, w tym Dyrektywę 94/62/WE. Głównym celem rozporządzenia jest ustanowienie regulacji prawnych, które przyczynią się do zmniejszenia negatywnego wpływu opakowań i odpadów opakowaniowych na środowisko naturalne. Jego osiągnięcie ma nastąpić poprzez ograniczenie wytwarzania zbędnych opakowań oraz podwyższenie jakości recyklingu w ramach tzw. zamkniętego obiegu.

Nowelizacja ta ma istotny wpływ na branżę farmaceutyczną, która musi dostosować się do nowych celów dotyczących recyklingu.

Kluczowa zmiana dotyczy recyklingu opakowań. Zgodnie z Rozporządzeniem, do 1 stycznia 2030 r. każde opakowanie stosowane w Unii Europejskiej powinno nadawać się do recyklingu, tj. w szczególności zostać zaprojektowane z myślą o recyklingu oraz od 1 stycznia 2035 r. powinny być dostosowane do recyklingu na dużą skalę.

PPWR wymaga zwiększenia zawartości materiałów z recyklingu w opakowaniach, co może wymagać od branży farmaceutycznej dostosowania procesów produkcji i materiałów stosowanych do pakowania produktów objętych wymaganiami Rozporządzenia. Należy bowiem zaznaczyć, że zmiana materiałów, z których zostały wykonane opakowania bezpośrednie do pakowania suplementów diety i produktów kosmetycznych, wymaga przeprowadzenia odpowiednich testów potwierdzających spełnianie przez opakowanie wymogów związanych z bezpieczeństwem produktu. 

Kolejną nowością istotną dla branży farmaceutycznej jest wymóg minimalizacji opakowań określony w art. 9 wspomnianego Rozporządzenia. Przewiduje on obowiązek projektowania opakowań w taki sposób, aby ich masa i objętość zostały ograniczone do minimum niezbędnego do zapewnienia funkcjonalności opakowania. Konsekwencją powyższego będzie brak możliwości wprowadzenia do obrotu opakowań, które nie są niezbędne dla zachowania kryteriów wydajności określonych w rozporządzeniu. Dotyczy to opakowań, które mają na celu wyłącznie zwiększenie widocznej objętości produktu. Konieczne będzie także ograniczenie pustej przestrzeni w opakowaniu do minimum niezbędnego do zapewnienia funkcjonalności opakowania. W kontekście powyższego wymogu należy zauważyć, że rozmiar opakowania produktu leczniczego jest podyktowany nie tylko wymiarami samego leku, lecz także koniecznością umieszczenia w opakowaniu ulotki dla pacjenta oraz zamieszczenia na nim określonych informacji wymaganych przez przepisy Dyrektywy 2001/83/WE.

Jak drukarnia może pomóc w zamknięciu obiegu i tworzeniu eko opakowań dla farmacji i suplementów diety?

Rola drukarni w projektowaniu zrównoważonych opakowań dla branży farmaceutycznej i suplementów diety wykracza dziś daleko poza samo wykonanie zlecenia – a przynajmniej powinna, jeśli zależy nam na budowaniu partnerskich relacji biznesowych. Coraz więcej firm dostrzega, że wybór odpowiedniego partnera w zakresie produkcji opakowań to nie tylko kwestia kosztów, ale decyzja strategiczna, mająca wpływ na wizerunek marki, zgodność z przepisami i rzeczywisty ślad środowiskowy produktu.

Kluczowe znaczenie ma tu współpraca już na etapie projektowania – to wtedy, przy udziale specjalistów z drukarni, można zaplanować rozwiązania łączące estetykę, funkcjonalność i zasady zrównoważonego rozwoju. Warto więc zaangażować drukarnię już na tym wczesnym etapie – obok projektanta graficznego, by wspólnie z właścicielem marki omówić założenia projektu i dobrać rozwiązania, które pozwolą osiągnąć cele marketingowe i zmieścić się w założonym budżecie.

Projekt opakowania farmaceutycznego nie musi być ani nudny, ani ograniczony do szarej tektury, wręcz przeciwnie. Dzięki nowoczesnym technologiom druku i zaawansowanej wiedzy projektowej możliwe jest tworzenie opakowań kolorowych, atrakcyjnych wizualnie i jednocześnie w pełni ekologicznych. Wszystko zależy od dobranych technologii i materiałów. To, że opakowanie wygląda dobrze, nie wyklucza jego recyklingowalności. Istotne jest, by już na starcie zaplanować wykorzystanie takich surowców i procesów produkcji, które sprawią, że opakowanie będzie nadawało się do przetworzenia – np. użycie tektury z odpowiednimi certyfikatami czy lakierów dyspersyjnych, które nie utrudniają segregacji. Drukarnia, jako partner w tym procesie, potrafi nie tylko doradzić najlepsze rozwiązania materiałowe, ale też zaproponować technologie, które ograniczają zużycie surowców, energii i emisję CO₂, np. dzięki automatyzacji czy produkcji zmniejszające odpad poprodukcyjny.

Jednym z najbardziej efektywnych rozwiązań jest redukcja nadmiernego opakowania – czyli precyzyjne dopasowanie rozmiaru i konstrukcji do rzeczywistych wymagań produktu. Dzięki wiedzy projektantów i digitalizacji procesów, możliwe jest tworzenie opakowań, które lepiej chronią lek, a jednocześnie wymagają mniejszej ilości surowców. Mniej materiału to nie tylko mniejszy ślad węglowy, ale również łatwiejsza logistyka, niższe koszty magazynowania i transportu oraz mniejsza ilość odpadów.

Wspólne projektowanie opakowań z myślą o przyszłości to nie trend, lecz konieczność i zarazem szansa na budowanie silnej, odpowiedzialnej marki. Partnerstwo z drukarnią, która rozumie potrzeby branży i potrafi połączyć estetykę z ekologią, otwiera nowe możliwości tworzenia rozwiązań, które wpisują się w strategię zrównoważonego rozwoju nie tylko firmy farmaceutycznej, ale całego łańcucha wartości.

Nie mniej istotna jest sama funkcja opakowania – musi ono spełniać restrykcyjne wymagania dotyczące bezpieczeństwa produktu leczniczego, integralności zamknięcia, odporności na światło czy wilgoć. Zrównoważone rozwiązanie nie może oznaczać kompromisu w zakresie jakości. Dlatego współpraca z drukarnią powinna mieć charakter partnerski, oparty na wzajemnym dzieleniu się wiedzą, wspólnym dążeniu do innowacyjnych rozwiązań oraz elastycznym podejściu do potrzeb projektu. Drukarnia, która aktywnie inwestuje w rozwój kompetencji swoich zespołów, monitoruje zmiany prawne i wdraża nowe technologie, może realnie przyczynić się do zamknięcia obiegu materiałów w sektorze farmaceutycznym.

Warto wspomnieć o możliwościach, jakie daje rozwój systemów informatycznych w drukarniach. Nowoczesne maszyny są bardziej przyjazne dla środowiska, ponieważ zużywają mniej energii potrzebnej do ich pracy. A to wraz z automatyzacją sprawia, że produkcja opakowań może być bardziej zrównoważona. Firmy mogą w sposób bardziej efektywny i ekologiczny zarządzać swoimi procesami produkcyjnymi. Automatyzacja, połączona z zaawansowanymi systemami monitorowania i analizy danych, pozwala na precyzyjne planowanie zużycia surowców, co prowadzi do ich optymalizacji i minimalizacji strat. Na przykład, inteligentne systemy zarządzania zasobami mogą dostosowywać ilość używanych materiałów do aktualnych potrzeb produkcyjnych, eliminując nadprodukcję i zmniejszając ilość generowanych odpadów. Co więcej, cyfrowe narzędzia umożliwiają monitorowanie całego cyklu życia opakowania – od projektowania, przez produkcję, aż po dystrybucję – co sprzyja identyfikowaniu obszarów, w których można wprowadzić dodatkowe usprawnienia i redukcje. Dzięki takim rozwiązaniom firmy mogą nie tylko obniżać koszty produkcji, ale również spełniać coraz bardziej rygorystyczne normy środowiskowe oraz rosnące oczekiwania konsumentów w zakresie ekologii. Zastosowanie zaawansowanych technologii w produkcji opakowań stanowi więc kluczowy krok w kierunku bardziej odpowiedzialnej i zrównoważonej przyszłości, w której przemysł farmaceutyczny będzie mógł harmonijnie łączyć innowacyjność z dbałością o planetę.

Wszystko to sprawia, że zrównoważone rozwiązania nie są już barierą, lecz szansą – dla producentów, dla środowiska, i dla konsumentów, którzy coraz częściej świadomie wybierają odpowiedzialne marki. Integracja ekologii i farmacji to proces wymagający, ale możliwy – o ile prowadzony jest od początku w ścisłej współpracy między wszystkimi ogniwami łańcucha wartości.

Wyzwania i możliwości stosowania rozwiązań ekologicznych dla leków

Wdrożenie ekologicznych opakowań w przemyśle farmaceutycznym to proces, który niesie ze sobą zarówno wyzwania, jak i ogromny potencjał. Jednym z głównych ograniczeń jest koszt – ekologiczne materiały, nowe projekty opakowań oraz często konieczność modernizacji linii produkcyjnych wiążą się z wyższymi nakładami inwestycyjnymi. Dodatkowo, zmiana używanych surowców i projektów wymaga zapewnienia zgodności z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa produktów leczniczych. Jednak mimo tych trudności, kierunek proekologiczny nie tylko staje się koniecznością w kontekście zmieniającego się prawa, ale również szansą na zbudowanie przewagi konkurencyjnej.

Z drugiej strony, rosnąca świadomość konsumencka otwiera przed producentami nowe możliwości. Pacjenci i klienci coraz częściej oczekują, że produkty – także leki i suplementy – będą powstawać w sposób odpowiedzialny środowiskowo. Transparentność działań w tym zakresie buduje zaufanie do marki i wzmacnia jej pozycję na rynku. Co więcej, rozwój nauki i technologii materiałowych umożliwia tworzenie opakowań, które łączą w sobie wysoką funkcjonalność, skuteczną ochronę farmaceutyczną oraz pełną zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Nie bez znaczenia są również globalne inicjatywy środowiskowe, które wywierają coraz większy wpływ na krajowe regulacje prawne. Rośnie presja na redukcję emisji, śladu węglowego i marnotrawienia surowców, co wymusza zmiany w całym łańcuchu dostaw, również w branży farmaceutycznej. W tym kontekście producenci, którzy już dziś inwestują w zielone rozwiązania, zyskują nie tylko przewagę rynkową, ale i gotowość na przyszłe zmiany legislacyjne. Odpowiednie przygotowanie – zarówno technologiczne, jak i strategiczne – może więc zamienić wyzwania w realne szanse rozwoju.

A więc zrównoważone opakowania farmaceutyczne nie są już opcją. Stają się obowiązkiem wynikającym z przepisów, oczekiwań konsumentów i realnych potrzeb środowiskowych. Wdrażanie takich rozwiązań to proces złożony, wymagający wiedzy, doświadczenia i strategii, ponieważ każdy kompromis w kwestii jakości czy bezpieczeństwa mógłby mieć poważne konsekwencje. Dlatego kluczowym elementem tej transformacji nie jest samo pytanie czy wdrażać ekologiczne opakowania, ale z kim to robić. Odpowiednio dobrany partner – drukarnia, która rozumie specyfikę branży farmaceutycznej, śledzi zmiany regulacyjne i posiada zaplecze technologiczne – może nie tylko pomóc sprostać nowym wymogom, ale też realnie zwiększyć wartość i wiarygodność marki.

Na końcu pozostaje kluczowe pytanie: czy warto powierzyć to zadanie drukarni, która konkuruje jedynie ceną, czy raczej partnerowi, który rozumie specyfikę branży i wspiera Cię na każdym etapie realizacji celu, rozumiejąc wyzwania i cele Twojego biznesu?